Chẩn đoán phân biệt của động kinh

Chẩn đoán động kinh gồm có hai bước chẩn đoán xác định động kinh và phân biệt với các tình huống gây cơn giống động kinh nhưng không phải là động kinh, và chẩn đoán phân biệt các thể cơn và các loại hội chứng động kinh.

Chẩn đoán động kinh không phải là một việc làm dễ dàng và không ít bệnh nhân đã bị chẩn đoán nhầm, hoặc họ bị động kinh nhưng không được chẩn đoán là động kinh nên không được điều trị phù hợp, hoặc bị chẩn đoán nhầm là động kinh trong khi bệnh nhân thật sự chỉ có những biểu lộ của một rối loạn thần kinh chức năng như hội chứng tăng thông khí.

Theo số liệu dẫn chứng và minh hoạ của y văn, có thể thấy sự chẩn đoán nhầm liên quan động kinh cũng đáng kể: 20% các bệnh nhân nội trú của một bệnh viện tâm thần bị chẩn đoán nhầm là có động kinh; 3 nghiên cứu về động kinh trong 15 năm tại một đơn vị nội khoa tâm thần đã cho thấy 15 đến 20% các trường hợp bệnh nhân tâm thần được điều trị trong đơn vị này bị chẩn đoán nhầm là động kinh, bên cạnh đó lại có những bệnh nhân vừa bị những cơn có giật tâm lý vừa có lúc bị cơn động kinh thật xen kẽ khiến chẩn đoán càng thêm khó khăn.7 Thuật ngữ đã được dùng để mô tả những “cơn tâm lý” này rất là phong phú và gồm có cơn hystêri, cơn giả co giật, cơn co giật tâm lý, cơn giả đò, rối loạn cơ thể hoá.

Bên cạnh những rối loạn kịch phát có cơ chế tâm lý vừa nêu ở trên, còn có những một số tình huống bệnh lý khác, như những sự cố về tim mạch, sự cố về hô hấp, rối loạn chuyển hoá, rối loạn vận động và rối loạn hành vi, vốn có thể đưa đến những triệu chứng xuất hiện tái đi tái lại dễ gây nhầm lẫn với động kinh.

Thời gian mất đi từ khi phát cơn động kinh đầu tiên cho đến khi xác định được chẩn đoán động kinh cũng lắm khi kéo dài nhiều tháng hay năm: hơn 50% các truờng hợp chẩn đoán động kinh đã chỉ được xác định chẩn đoán này sau khi bệnh đã diễn tiến hơn 6 tháng, và khoảng 30% các trường hợp đã chỉ được chẩn đoán xác định sau 2 năm diễn tiến.

Các nhận định nêu trên về những nhầm lẫn và chậm trễ có thể gặp cho thấy nổi bật lên bài toán là việc chẩn đoán động kinh cần được tiến hành sao cho chính xác và kịp thời để bệnh nhân động kinh thì được điều trị động kinh sớm và hiệu quả, và để cho bệnh nhân không bị động kinh thì không phải chịu đựng những tác dụng phụ của thuốc chống động kinh cũng như những phí tổn do sự điều trị chống động kinh lâu dài gây ra.

Cho đến nay, để đạt dược mục đích này, người ta vẫn phải trước hết dựa trên các biểu lộ lâm sàng của động kinh để thiết lập chẩn đoán. Việc chứng kiến trực tiếp cơn đang xảy ra hay nhìn thấy cơn trên băng video theo dõi do đó có vai trò rất quyết định trong chẩn đoán. Trong trường hợp không được nhìn thấy cơn một cách trực tiếp, có thể dựa trên sự tường thuật lại cơn của các nhân chứng, mặc dù độ tin cậy của dữ liệu thuộc nguồn này thấp hơn những gì có được nhờ chứng kiến trực tiếp cơn.

Một vài đặc điểm của các cơn động kinh được xem là chìa khoá để chẩn đoán xác định và chẩn đoán phân biệt cơn động kinh: cơn động kinh không bị ảnh hưởng chí phối của ý chí hay ý muốn, không thể làm chậm lại hay làm nhanh sự xuất hiện cơn, cơn mang tính chất kịch phát và tái đi tái lại, bệnh nhân không có trí nhớ về giai đoạn trong cơn (đối với các cơn có mất ý thức như cơ co cứng-co giật toàn thể, cơn cục bộ phức tạp, cơn cục bộ toàn thể hoá thứ phát), cơn động kinh thường đáp ứng rất tốt với thuốc chống động kinh.