Rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng rượu

Việc sử dụng rượu ngày nay đã trở thành phổ biến. Rượu có thể được sử dụng ở bất cứ nơi nào và trong mọi hoàn cảnh người ta cũng đều có thể uống rượu như trong tiệc tùng, trong giao tiếp, trong giải sầu, giải mỏi … Với một lượng rượu vừa phải sẽ gây phấn khích, sảng khoái, yêu đời …

Nhưng uống với một số lượng “lớn hơn mức cho phép” rượu sẽ gây ức chế tinh thần, thiếu kiềm chế bản thân: Có những hành vi, cử chỉ, lời noí thiếu văn hoá… Ngoài ra rượu còn gây ra rối loạn tâm thần và hành vi, làm người uống có những biểu hiện giống như người bị bệnh tâm thần, trong số đo đã có nhiều người phải nhập viện để điều trị. Sau đây là một số rối loạn thường gặp:

1. Nhiễm độc rượu cấp: (say rượu cấp)
Một lượng rượu vừa phải có thể gây nên một tình trạng thư giãn, nói nhiều, hưng phấn nhẹ hoặc thiếu kiềm chế thì một tình trạng nặng sẽ dẫn đến rối loạn ý thức, nhận thức xung quanh, rối loạn cảm xúc hay hành vi và các chức năng khác. Đặc biệt nếu rượu được dùng chung với chất ức chế thần kinh trung ương khác như Benzodiazepin hoặc Barbiturat sẽ có tác dụng tương hổ, nguy cơ đưa đến tử vong.

2. Nhiễm độc rượu bệnh lý: (say rượu bệnh lý)
Người uống rượu có hành vi thiếu thích ứng (thường là xung động hay gây hấn) sau khi chỉ uống một lượng rượu nhỏ và lượng rượu này không đủ gây nhiễm độc cho bất kỳ ai, thường gặp ở người có tổn thương não, suy thận hoặc suy gan.

Trong cả 2 trường hợp trên có thể rối loạn xuất hiện trí nhớ tạm thời, bệnh nhân hoàn toàn quên việc vừa mới xảy ra mặc dù trong giai đoạn này người bệnh hoàn toàn tỉnh. Rối loạn trí nhớ có thể kéo dài cả ngày. Cả 2 trường hợp nêu trên thường ít khi nhập viện.

3. Sử dụng gây hại: (lạm dụng rượu)
Người uống rượu liên tục, uống rượu đến nỗi ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động của cá nhân mặc dù biết rõ việc dùng rượu sẽ có hại về các mặt xã hội, tâm lý và sức khoẻ.

4. Hội chứng nghiện: (lệ thuộc rượu) Người uống rượu phải có:
- Thèm muốn mạnh mẽ, khó khăn trong việc kiểm tra sử dụng rượu.
- Có một trạng thái cai sinh lý khi việc sử dụng bị ngừng lại hoặc bị giảm bớt.
- Có bằng chứng về hiện tượng dung nạp thuốc như cần phải tăng liều để chấm dứt hiệu quả lúc đầu do liều thấp gây ra.
- Dần dần xao nhãng các thú vui hoặc những thích thú trước đó, giảm sút các hoạt động xã hội nghề nghiệp, mất nhiều thời gian cho việc tìm kiếm và sử dụng rượu.
- Tiếp tục sử dụng rượu mặc dù có bằng chứng rõ ràng về hậu quả tai hại của rượu.

Điều trị lạm dụng và lệ thuộc rượu chủ yếu là kéo dài thời gian ngưng rượu, giải độc, nhập viện nếu cần. Giáo dục nhận thức cho bệnh nhân là quan trọng nhất. Tâm lý trị liệu cá nhân, trị liệu nhóm cần được áp dụng. Hoá dược trị liệu đóng vai trò thứ yếu. Có thể sử dụng Disulfiram, Naltrexone, Lithium ...

5. Trạng thái cai:
Bắt đầu xuất hiện nhiều giờ sau ngưng hoặc giảm rượu trên bệnh nhân nghiện rượu nặng. Có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau:

+ Tăng hoạt động hệ thần kinh thực vật, run tay, mất ngủ, buồn nôn hoặc nôn, nhất thời có ảo giác, ảo tưởng, lo âu, kích động tâm thần vận động... Đặc biệt các triệu chứng này sẽ khỏi sau khi uống một lượng rượu nhỏ. Trong trạng thái cai người bệnh có thể co giật kiểu động kinh cơn lớn như tự nhiên té ngã, co cứng tay chân và toàn thân, co giật toàn thân, khó thở, tím tái, sùi bọt mép, mất ý thức, cơn kéo dài khoảng 30 giây đến vài phút, sau cơn bệnh nhân tỉnh dậy với đau đần nhức mỏi toàn thân và không nhớ những gì đã xảy ra. Có thể xảy ra vài cơn trong ngày hoặc xảy ra liên tục (trường hợp này rất nguy hiểm phải được cấp cứu kịp thời).

+ Trạng thái cai với mê sảng: Sau khi ngưng uống rượu trong vòng 2- 3 ngày (đỉnh điểm vào ngày thứ 4 -5) bệnh nhân xuất hiện trạng thái cai kèm sảng run với ý thức mù mờ và lú lẫn, các ảo giác và ảo tưởng sinh động (những hình bóng và âm thanh không có thực như thấy ma quỷ, hổ báo, rắn rít về cắn mình, thấy xung quanh mình đầy máu nên hốt hoảng, lo sợ và triệu chứng run nặng. Bệnh nhân còn có hoang tưởng, kích động, mất ngủ, lo âu, sợ hãi. Có thể tử vong nếu không xử lý kịp thời do có nhiều rối loạn cơ thể kèm theo. Có thể có co giật do cai xuất hiện trước khi có mê sảng.

Điều trị: Trạng thái cai có co giật và đặc biệt là sảng run hay gặp tại các bệnh viện tâm thần hoặc đa khoa. Bệnh nhân phải được điều trị kịp thời tại cơ sở chuyên khoa tâm thần hoặc các phòng cấp cứu đa khoa.

6. Rối loạn loạn thần do rượu
Một nhóm các hiện tượng loạn thần xuất hiện trong khi hoặc ngay sau khi sử dụng rượu (thường trong vòng 48 giờ) bao gồm những ảo giác sinh động (điển hình là ảo thanh, song thường là của nhiều giác quan), hiện tượng nhận nhầm, các hoang tưởng và hoặc các ý tưởng liên hệ thường là hoang tưởng bị truy hại. Rối loạn tâm thần vận động, cảm xúc bất thường đi từ sợ hãi mãnh liệt đến ngơ ngác.

Ngoài các triệu chứng và hôi chứng kể trên, chúng ta còn có hội chứng quên do rượu, trạng thái loạn thần di chứng và khởi phát muộn, các rối loạn tâm thần và hành vi khác do rượu, nhưng các trường hợp này hiếm gặp ở các bệnh viện tâm thần.

Bên cạnh đó rượu còn có tác dụng độc đến nhiều cơ quan. Sử dụng lâu dài có thể đưa đến teo não, thoái hoá tiểu não, động kinh, bệnh thần kinh ngoại biên, bệnh cơ tim, bệnh về cơ, viêm gan do rượu, xơ gan, viêm dạ dày, viêm tụy, loét dạ dày và các rối loạn tiêu hoá khác. Về dinh dưỡng thì gây thiếu hụt Thiamin, Vitamin B12, Acide Nicotinic, Folate ...Trong thời gian có thai rượu làm độc cho thai nhi và có thể gây dị dạng bào thai. Gần đây do lợi nhuận, có rất nhiều người đã đưa một số chất độc hại vào rượu để làm tăng nồng độ rượu và kết quả đã có rất nhiều trường hợp tử vong do rượu./.